- Mild Cognitive Impairment
- Ziekte van Alzheimer
- Frontotemporale dementie
- Vasculaire cognitieve beschadiging
- Lewy Body dementie en ziekte van Parkinson met dementie
- Zeldzame neurologische aandoeningen
Mild Cognitive Impairment
Mild Cognitive Impairment (MCI) zijn cognitieve stoornissen die niet van die aard zijn dat we van dementie kunnen spreken. De patiënt of zijn omgeving ervaart wel cognitieve klachten die we ook kunnen vaststellen met een neuropsychologisch onderzoek.
Afhankelijk van de onderliggende oorzaak kunnen patiënten met MCI beter worden, stabiel blijven of achteruitgaan. De oorzaak kan verschillen: ziekte van Alzheimer, Lewy body dementie, hersentumoren, ernstige depressie, slaapstoornissen, schildklierlijden, diabetes mellitus, gehoorverlies …
Ziekte van Alzheimer
De ziekte van Alzheimer is de meest voorkomende vorm van dementie. De patiënt kampt met stoornissen van het geheugen, de taal, de praktische vaardigheden, de visuele herkenning en de executieve (uitvoerende) functies.
Frontotemporale dementie
Frontotemporale dementie (FTD) is de tweede meest voorkomende vorm van dementie bij mensen jonger dan 65 jaar, na de ziekte van Alzheimer. FTD kent een gedragsvariant, maar ook taalvarianten komen voor: semantische dementie en progressieve non-fluente afasie.
- De gedragsvariant van FTD begint doorgaans tussen de 50 en 65 jaar met persoonlijkheids- en gedragsveranderingen. Patiënten vertonen bv. ontremd gedrag, onverschilligheid, initiatiefverlies of impulsiviteit. Cognitieve stoornissen staan in het beginstadium meestal niet op de voorgrond.
- Semantische dementie is een progressieve stoornis van het semantisch geheugen. Patiënten krijgen problemen met het benoemen en met taalbegrip. Hun spraak is vloeiend, maar ze gebruiken veel opvulwoorden en hun taal is betekenisarm.
- Progressieve non-fluente afasie presenteert zich aanvankelijk met geïsoleerde taalproblemen: een hakkelende, niet vloeiende spraak en problemen om woorden te vinden en te spellen.
Vasculaire cognitieve beschadiging
Vasculaire cognitieve beschadiging zonder of met dementie wordt veroorzaakt door letsels van de kleine bloedvaatjes (micro-angiopathie) of van de grote bloedvaten (macro-angiopathie). Vaak is er een stoornis van het geheugen, gecombineerd met problemen op minstens een ander cognitief domein.
Lewy Body dementie en ziekte van Parkinson met dementie
Patiënten met Lewy Body dementie (LBD) en de ziekte van Parkinson met dementie (PDD) hebben problemen met cognitie, beweging en gedrag. Meestal ondervinden ze moeilijkheden met uitvoerende functies (abstractie, redeneren) en psychomotorische vertraging.
Mensen met LBD krijgen af te rekenen met cognitieve problemen nog voor de motorische symptomen optreden, of binnen het jaar na de eerste motorische problemen. Bij mensen met de ziekte van Parkinson komen de cognitieve problemen pas veel later in het ziekteproces voor.
Typisch bij een LBD en PDD zijn een fluctuerende cognitie met variaties in aandacht en alertheid. Ook visueel ruimtelijke problemen kunnen zich voordoen. Verder treden meestal hallucinaties en stoornissen van autonome functies (bv. bloeddruk, hartritme, zweten) op.
Zeldzame neurologische aandoeningen
Deze zeldzame aandoeningen kunnen gepaard gaan met cognitieve stoornissen.
Progressieve supranucleaire verlamming
Progressieve supranucleaire verlamming (PSP) omvat een gang- en evenwichtsstoornis met frequent vallen tot gevolg. Er kunnen ook oogbewegingsstoornissen, spraak- en slikproblemen, cognitieve problemen (mentale traagheid en executieve disfuncties) en gedragsveranderingen optreden.
Cortibobasale degeneratie
Cortibobasale degeneratie (CBD) is een zeldzame aandoening waarbij een deel van de hersenschors (cortex) wordt aangetast in combinatie met diepergelegen hersenkernen (basaal). In een beginstadium wordt één zijde van de hersenen aangetast, waardoor de klachten aan de tegenovergestelde lichaamshelft optreden (asymmetrisch). De symptomen zijn problemen met de motoriek en dagelijkse handelingen. Ook gangproblemen, spraakproblemen, cognitieve stoornissen en gedragsveranderingen kunnen voorkomen.
Ziekte van Huntington
De ziekte van Huntington is een erfelijke hersenaandoening. Naast cognitieve stoornissen treden ook ernstige motorische symptomen (chorea), psychiatrische problemen en gedragsveranderingen op.
Ziekte van Creutzfeldt-Jakob
De ziekte van Creutzfeldt-Jakob is een zeldzame, snel evoluerende vorm van dementie. Er treden problemen met spierspanningen op, bv. rigiditeit, tremor, dystonie, spasticiteit en myoclonus. Die fysieke problemen worden meestal voorafgegaan door een periode van cognitieve achteruitgang zoals afasie, apraxie, agrafie, agnosie of neglect.
Normal pressure hydrocefalie
Normal pressure hydrocefalie kenmerkt zich door cognitieve stoornissen, urine-incontinentie en gangstoornissen. De aandoening wordt veroorzaakt door een teveel aan hersenvocht (cerebrospinaal vocht), waardoor bepaalde regio's in de hersenen samengedrukt worden. Dit is een behandelbare aandoening.
Alcoholgerelateerde cognitieve stoornissen
Langdurig en overmatig gebruik van alcohol kan leiden tot cognitieve stoornissen.
- Een Wernicke-encephalopathie ontstaat acuut met oogbewegingsstoornissen, onsamenhangende bewegingen (ataxie) en verwardheid. De oorzaak is een ernstig tekort aan thiamine (vitamine B1).
- Ook het syndroom van Korsakov ontstaat acuut, meestal na het opklaren van een Werknicke-encephalopathie. Het syndroom gaat gepaard met ernstige geheugenstoornissen: zowel retrograde amnesie (geen herinneringen van voor het geheugenverlies) als anterograde amnesie (onvermogen om nieuwe herinneringen te vormen).