- Wat is gezonde voeding?
- Wat is een gezond lichaamsgewicht?
- Heb ik vitaminen- en mineralensupplementen nodig?
- Hoe kan ik mijn voeding aanpassen bij diarree?
- Wat kan ik doen bij winderigheid?
- Wat is het FODMAP-arme dieet?
- Wat kan ik doen bij ongewenst gewichtsverlies?
- Hoe kan ik mijn overgewicht aanpakken?
- Moet ik mijn voeding aanpassen bij een vernauwing in de darm?
Wat is gezonde voeding?
Ook bij de ziekte van Crohn en colitis uIcerosa gelden de algemene principes voor gezonde voeding, gebaseerd op de actieve voedingsdriehoek.
Een gezond voedingspatroon levert alle voedingsstoffen voor een optimale werking van het lichaam. Bij een opflakkering van de ziekte neemt de nood aan energie en bepaalde voedingsstoffen zoals eiwitten toe. Gezond eten helpt om aandoeningen zoals botontkalking, zwaarlijvigheid, hoge bloeddruk en hart- en vaatziekten te voorkomen.
Wat is een gezond lichaamsgewicht?
Body mass index
Met de BMI (Body Mass Index) kan u uw gewicht snel en makkelijk beoordelen. De BMI berekenen we als volgt: gewicht in kilogram gedeeld door het kwadraat van de lengte in meter.
- BMI = gewicht (kg)/(lengte (m))²
- Bereken hier zelf uw BMI
Resultaat
- Minder dan 18,5: ondergewicht, kan gezondheidsrisico´s inhouden
- Tussen 18,5 en 25: een normaal, gezond gewicht
- Tussen 25 en 30: overgewicht, houdt een licht tot matig verhoogd gezondheidsrisico in
- Meer dan 30: obesitas, houdt een verhoogd tot sterk verhoogd gezondheidsrisico in
- Meer dan 40: morbide obesitas, geeft een zeer sterk verhoogd gezondheidsrisico
Ook met een gezond BMI of een BMI groter dan 30 kan plots ongewenst gewichtsverlies wijzen op ondervoeding. Wie zich zorgen maakt over zijn gewicht, raadpleegt het best een arts of diëtist.
Bij kinderen kan je niet zomaar bovenstaande waarden voor BMI gebruiken om de groei en gewichtsevolutie te evalueren. Raadpleeg daarvoor een gastro-enteroloog voor kinderen.
Heb ik vitaminen- en mineralensupplementen nodig?
Patiënten met de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa kampen vaak met ijzertekort. De zieke darm neemt dan onvoldoende ijzer op of er kan een tekort ontstaan door bloedingen. In dat geval worden vaak orale supplementen voorgeschreven, maar die worden niet altijd even goed verdragen. Bij een ernstig tekort wordt ijzer daarom soms intraveneus toegediend.
Bij een uitgebreide dunnedarmaantasting kan een tekort aan foliumzuur optreden. Dat kan makkelijk verholpen worden met orale supplementen. Ook bij de inname van bepaalde geneesmiddelen kan zo'n supplement worden aangeraden.
Wie te eenzijdig eet, kan een tekort hebben aan vitamine B. Zorg ervoor dat u in dat geval voldoende graan- en zuivelproducten eet.
Soms is het nodig om extra vitamine B12, vitamine A en vitamine D toe te dienen. Een uitgebreide aantasting of resectie van het uiteinde van de dunne darm bemoeilijkt immers de opname van die vitaminen.
Bij patiënten met de ziekte van Crohn komt botontkalking vaak voor. Die kan te wijten zijn aan calciumtekort - vaak worden zuivelproducten al dan niet terecht gemeden - of een hoog corticoïdengebruik. Patiënten die corticoïden innemen krijgen daarom vaak calciumsupplementen voorgeschreven, meestal in combinatie met vitamine D.
Bij een uitgebreide dunnedarmaantasting kan magnesiumtekort optreden. Soms kan een oraal supplement soelaas bieden.
Of het zinvol is om extra visolie, boterzuur en glutamine toe te dienen, is nog niet wetenschappelijk bewezen.
Win advies in bij uw maag-darm-leverarts als u zich zorgen maakt om het vitaminen- en mineralengehalte in uw lichaam.
Hoe kan ik mijn voeding aanpassen bij diarree?
Diarree komt vaak voor bij inflammatoire darmaandoeningen. De diarree is echter niet te wijten aan bepaalde voedingsmiddelen. Ook bij diarree kan je evenwichtig en gevarieerd blijven eten. Toch is dat niet altijd evident omdat diarree vaak gepaard gaat met buikkrampen, misselijkheid en gebrekkige eetlust. Let er wel op dat u voldoende blijft drinken (minimum 1,5 liter) en extra zout inneemt. Dat kan door bv. zout toe te voegen aan de warme maaltijd of door kaas, vleeswaren en gerookte vis als boterhambeleg te kiezen, bouillon te drinken, zoute koekjes te eten, …). Het is niet nodig om bij diarree voedingsvezelarm te eten.
Bij langdurige diarree is de kans op ongewenst gewichtsverlies (verlies van spierweefsel) en ondervoeding groter doordat de voedingsstoffen minder goed worden opgenomen. Er is dan een groter verlies van voedingsstoffen.
Wat kan ik doen bij winderigheid?
Door een verminderde darmwerking hebben IBD-patiënten vaak meer last van winderigheid en gasvorming in de darmen. Vermijd in dat geval bruisende dranken, kauwgom (bij het kauwen krijgt u veel lucht binnen) en beperk het gebruik van kolen, ui, sjalot, prei, peulvruchten (zoals bonen in tomatensaus, kikkererwten …), suikervrije snoepjes en kauwgom gezoet met sorbitol of xylitol. Brengt dat geen soelaas, dan kan het zinvol zijn om gedurende enkele dagen een eet- en klachtendagboek bij te houden en uw maag-darm-leverarts of diëtist te raadplegen. Zij kunnen u voorstellen om te starten met het FODMAP-arme dieet.
Wat is het FODMAP-arme dieet?
IBD-patiënten die veel last blijven hebben van winderigheid en een opgeblazen gevoel, zijn soms geholpen met het FODMAP-arme dieet. FODMAP staat voor:
- Fermenteerbare
- Oligosacchariden: fructanen (in granen en groenten), galactanen en galacto-oligosacchariden (in peulvruchten)
- Disacchariden: lactose of melksuiker
- Monosacchariden: fructose of vruchtensuiker
- and (en)
- Polyolen: suikeralcoholen (in gezoete producten) zoals sorbitol, maltitol, mannitol, xylitol en isomalt
Dat zijn geen ongezonde stoffen. Heel wat groenten- en fruitsoorten zijn bijvoorbeeld FODMAP-rijk. Het zijn evenwel stoffen die we niet goed kunnen opnemen in ons lichaam. Ze veroorzaken zo makkelijk fermentatie in de darm waardoor gassen ontstaan. Die gassen kunnen de winderigheid en het opgeblazen gevoel verklaren.
Het FODMAP-arme dieet bestaat uit 3 fasen:
- De eerste fase is de eliminatiefase: alle FODMAP-rijke voedingsmiddelen worden geschrapt uit de dagelijkse voeding. U eet dan enkel nog FODMAP-arme voedingsmiddelen. De totale eliminatiefase duurt gemiddeld 6 tot 8 weken en is dus slechts tijdelijk. Het is belangrijk dat u FODMAP-rijke voedingsmiddelen niet permanent uit uw dagelijkse voeding schrapt omdat u dan het risico loopt op bepaalde voedingstekorten.
- De tweede fase is een herintroductiefase: uw voedingspatroon wordt uitgebreid met FODMAP-rijke voedingsmiddelen. Die worden een voor een toegevoegd aan de dagelijkse voeding. Zo proberen we te achterhalen welke FODMAP-rijke voedingsmiddelen u klachten geven.
- De derde fase is de stabilisatiefase: u hoeft dan enkel die FODMAP-rijke voedingsmiddelen te laten waar u last van ondervindt, de andere mag u terug eten.
Het FODMAP-arme dieet is een complex dieet. U laat zich daarvoor het best begeleiden door een gespecialiseerde diëtist.
Wat kan ik doen bij ongewenst gewichtsverlies?
Wie in één maand ongewenst 5% van zijn gewicht verliest of op zes maanden tijd 10%, loopt het risico op ondervoeding. De voedingstoestand kan in dat geval verbeterd worden door te kiezen voor voedingsmiddelen die veel energie en eiwitten bevatten. Gebruik bijvoorbeeld extra smeerstof en bereidingsvet, neem veel producten op basis van volle melk in, kies voor kaas, vette vis, vleeswaren … Probeer ook 5 tot 6 maal per dag te eten: 3 hoofdmaaltijden en 2 tot 3 tussendoortjes.
Levert dat onvoldoende resultaat op, dan kan u voedingsadvies op maat vragen bij een diëtist. Soms kan het nodig zijn om dagelijks energierijke drinkvoeding te nuttigen gedurende een bepaalde periode. Tijdens een opname krijgt de patiënt soms ook sondevoeding of TPN (totale parenterale voeding) toegediend.
Hoe kan ik mijn overgewicht aanpakken?
Wanneer meer energie wordt ingenomen dan verbruikt, slaat het lichaam het teveel aan energie op als reservevoorraad en neemt het lichaamsgewicht toe. Daardoor kan overgewicht ontstaan, wat een extra belasting betekent voor het lichaam. Soms kan het voldoende zijn de principes van de gezonde voedingsdriehoek wat beter te volgen, maar soms moeten de eigen voedingsgewoontes onder de loep genomen worden. Een eetdagboek bijhouden kan helpen om voedingsgewoontes beter in kaart te brengen. Vaak zijn tussendoortjes en de laat avondsnack(s) te grote caloriebommen.
Ook dagelijks bewegen kan helpen om het gewicht onder controle te houden.
Moet ik mijn voeding aanpassen bij een vernauwing in de darm?
Geringe vernauwing
Bij een geringe vernauwing van de darm helpt het om de darminhoud zo soepel mogelijk te houden. Dat kan door veel te drinken (water, thee, bouillon, koffie), alles fijn te snijden en goed te kauwen, te kiezen voor voeding rijk aan zachte vezels en voedingsmiddelen te vermijden die door hun structuur obstructie bevorderen.
Voeding rijk aan zachte vezels bevat oplosbare voedingsvezels met een fijne structuur. Die zitten vooral in bepaalde groente- en fruitsoorten. Deze vezels binden vocht in de darm zonder dat de hoeveelheid ontlasting veel toeneemt. Onoplosbare voedingsvezels vind je vooral in graanproducten. Ze zorgen bij de opname van water voor een volumevergroting en kunnen zo een obstructie veroorzaken wanneer er grote porties van worden ingenomen.
Volgende producten met fijne voedingsvezels mogen wel gebruikt worden:
- fijngesneden, gekookte groenten en zeer fijn gesneden rauwkost: andijvie, aspergepunten, aubergines (geschild), avocado, bietjes, bloemkool, broccoliroosjes, courgettes (geschild), komkommer, postelein, peultjes, raapstelen, sla (zonder nerven), snijbiet, tomaat (zonder vel), venkel, witlof, worteltjes, geschild en ontpit fruit, vruchtensap (eventueel gezeefd)
- aardappelen
- zilvervliesrijst (goed gaar gekookt)
- volkorenpasta
- bruinbrood
- volkorenmeel
- fijn volkorenbrood
- volkoren beschuit
- volkoren biscuit
- volkoren ontbijtkoek
- volkoren cornflakes
- havermout
- tarwegriesmeel
- pindakaas zónder stukjes noot
- fijngemalen noten
Volgende voedingsmiddelen veroorzaken door hun structuur van grove voedingsvezels obstructie en worden het best vermeden:
- Vezelige groenten en fruit
- ananas
- nerven van andijvie
- asperges
- bleekselderij
- champignons
- citrusfruit
- dadels
- grove doperwten
- gedroogd fruit
- kokosproducten
- maïs, ook popcorn
- peulvruchten
- rabarber
- rozijnen
- nerven van sla
- snijbonen
- draderige sperziebonen
- taugé
- vijgen
- zuurkool
- Groenten en fruit met pit en schil, rauwkost
- Grove volkorenproducten zoals
- donker roggebrood
- muesli
- grof volkorenbrood
- volkoren knäckebröd
- brood met rozijnen, noten, zaden of pitten
- Draderig en taai vlees met botjes en pezen, vis met graten
- Noten en pinda's
Ernstige vernauwing en obstructie
Bij een ernstige vernauwing zal de voeding worden aangepast van zachte, gemalen of gemixte voeding tot vloeibare voeding. Ook bij vloeibare voeding is variëren mogelijk tussen warm/koud, zoet/hartig, zoet/zuur en in geur en kleur. Ook energierijke drinkvoeding of sondevoeding kan nodig zijn.
Bij een volledige obstructie mag niets meer gegeten en gedronken worden en wordt soms overgeschakeld op parenterale voeding.