Over welke medicijnen gaat het?
De vorm van immunotherapie die momenteel bij patiënten met vaste tumoren het frequentst wordt toegepast, is een behandeling met een immuun-checkpoint inhibitor.
Dit type medicijn blokkeert signalen die het immuunsysteem bij een tumor verlammen. Daardoor worden immuuncellen in staat gesteld om de tumor aan te vallen.
Immuun-checkpoint inhibitoren zijn synthetische antistoffen die om de 2 à 3 weken op dagkliniek worden toegediend, intraveneus. In België worden volgende middelen momenteel terugbetaald:
- ipilimumab (Yervoy®): bij melanoom
- nivolumab (Opdivo®): bij melanoom, longkanker, nierkanker
- ipilimumab + nivolumab: bij melanoom
- pembrolizumab (Keytruda®): bij melanoom
Als deze immunotherapieën, enkelvoudig of in combinatie, ook tegen andere types tumoren worden ingezet, gebeurt dat bij uw patiënt wellicht in kader van een klinische studie (niet-reguliere zorg).
Welke mogelijke problemen kan ik verwachten bij mijn patiënt?
Checkpoint inhibitoren ontremmen het immuunsysteem en kunnen soms auto-immune bijwerkingen uitlokken. Bij middelen zoals nivolumab of pembrolizumab zijn deze reacties veeleer mild.
Ernstige reacties zijn relatief zeldzaam, maar ze moeten tijdig worden herkend.
Frequente bijwerkingen (>10% van de patiënten) van milde aard zijn:
- vermoeidheid
- nausea
- jeuk tot huiduitslag
- buikkrampen, diarree
- gewrichtsklachten
Zeldzame bijwerkingen (10%) van milde aard zijn:
- schildklierstoornissen
- hepatitis
- pneumonitis
Zeldzame (5%) maar ernstige bijwerkingen kunnen zijn:
- zware colitis met risico op perforatie
- uitval van de hypofysefunctie
- pneumonitis met evolutie naar respiratoir falen
- myocarditis
- nefritis
- pancreatitis met evolutie naar type 1 diabetes
- encefalitis met evolutie naar coma
- verlamming op basis van Guillain-Barré syndroom
- uveïtis
- veralgemeende ernstige huiduitslag (DRESS-syndroom)
- acuut bijnierschorsfalen met risico op shock
Ernstige colitis komt eerder voor bij een behandeling met ipilimumab dan bij behandelingen met nivolumab of pembrolizumab. Dat geldt ook voor hypofysitis.
Thyroïditis kan zich aanvankelijk uiten als een hyperthyroïdie die later overgaat naar hypothyreose met nood aan substitutie.
Uitgesproken vermoeidheid kan een uiting zijn van endocrien falen (hypofysitis, hypothyreose, bijnierschorsinsufficiëntie) of van ziekteprogressie.
Wanneer verwijs ik snel door?
Bij volgende alarmsymptomen neemt u het best snel contact op met de behandelende specialist:
- diarree of buikkrampen of bloed in de stoelgang.
- nieuw ontstane hoest of kortademigheid of pijn op de borst
- nieuw ontstane, extreme vermoeidheid
- neurologische symptomen zoals tintelingen, hoofdpijn, verwardheid, duizeligheid, gevoelsstoornissen
- gezichtsverlies, uni- of bilateraal
- koorts
- huiduitslag
De irTox werkgroep van het UZ Gent
In ION legt een groep orgaanspecialisten zich toe mogelijke bijwerkingen van immunotherapie tegen kanker. Deze task force heeft als doel:
- snelle verwijzing van patiënten die immunotherapie-gerelateerde bijwerkingen hebben (of bij wie dat sterk wordt vermoed)
- snelle diagnostiek en instellen van gepaste tegenmaatregelen
- opvolging van deze bijwerkingen, in nauwe samenwerking met de behandelende onco/hematoloog
Met de task force willen we in het UZ Gent optimale ondersteuning bieden voor patiënten die worden behandeld met bestaande en nog te ontwikkelen immunotherapieën.