COV-AID-studie trekt werkzaamheid van reumageneesmiddelen bij gehospitaliseerde COVID-19-patienten in twijfel

Een studie gecoördineerd door het UZ Gent en gefinancierd door het KCE Trials Programme van het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE) toont aan dat de reumageneesmiddelen tocilizumab, siltuximab en anakinra geen impact hebben bij de behandeling van Belgische gehospitaliseerde COVID-19-patiënten. In tegenstelling tot wat uit eerdere studies naar voren kwam, is er geen effect op de genezing, de duur van de ziekenhuisopname of de overlevingskans. 

Reumamedicatie voor COVID-19

Longarts en studiecoördinator prof. Bart Lambrecht (UZ Gent en VIB-UGent): ‘Tijdens de eerste golf van COVID-19 zagen we overdreven afweerreacties in de longen van patiënten met een ernstig ziekteverloop. We vonden stoffen in hun bloed die ook bij reumapatiënten de gewrichten doen ontsteken. Er waren al geneesmiddelen beschikbaar om die ontstekingsstoffen of cytokines bij reuma af te remmen. Net zoals in andere landen startten ook wij daarom de COV-AID-studie op. Door de cytokines IL-1 en IL-6 te blokkeren, hoopten we de overmatige ontsteking in de longen af te remmen, die typisch voorkomt bij een ernstig ziekteverloop door COVID-19.’ 

Interleukine-1 en interleukine-6 zijn ontstekingsstoffen die koorts veroorzaken. Bij overmatige hoeveelheid kunnen ze ook nadelig zijn voor de nieren, hart, hersenen en lever. Bovendien zorgen ze ook voor overmatige bloedstolling en klontervorming. De overmatige productie van die ontstekingsstoffen heet een “cytokinestorm”.

342 patiënten in 16 Belgische ziekenhuizen

Aan de studie namen 342 gehospitaliseerde COVID-19-patiënten deel. Prof. Lambrecht: ‘Zodra de eerste tekenen van de cytokinestorm opdoken, gaven we de medicijnen tocilizumab of siltuximab, die het interleukine-6 blokkeren, of anakinra, dat interleukine-1 blokkeert. Sommige patiënten kregen naast de standaardbehandeling twee middelen tegelijkertijd toegediend. We vergeleken hun vooruitgang met die van 76 andere patiënten die enkel de standaardbehandeling kregen, met onder andere zuurstof en de ontstekingsremmer Dexamethason.’  

Teleurstellende maar duidelijke resultaten

Heel wat Belgische ziekenhuizen geven momenteel tocilizumab aan COVID-19-patiënten. Maar de COV-AID-studie, waaraan 16 Belgische ziekenhuizen deelnamen, levert niet de verhoopte resultaten op en trekt het gebruik van reumamedicatie zelfs in twijfel. 

Prof. Lambrecht: ‘We zagen een mooie vermindering van de ontstekingswaardes in het bloed van COVID-19-patiënten die reumamedicatie kregen. Maar de behandeling had geen enkel effect op de snelheid waarmee ze beter werden, zelfs niet bij de meest zieke patiënten. Ze werden even vaak opgenomen op de afdeling Intensieve zorg, bleven even lang afhankelijk van zuurstof en kunstmatige beademing, en hun overlevingskans verbeterde niet.’ 

Internationaal onderzoek naar reumamedicatie

Er is heel wat internationaal onderzoek verricht naar het gebruik van reumamedicatie bij COVID-19, met wisselende uitkomsten. Zo toonden 2 gerandomiseerde studies (RECOVERY en REMAP-CAP) recent aan dat het reumamedicijn tocilizumab het sterftecijfer doet dalen en het verblijf op Intensieve zorg verkort. Zes eerdere gerandomiseerde studies toonden daarentegen aan dat reumamedicatie niet werkt. Die conclusie wordt nu bevestigd door de Belgische COV-AID-studie.

Prof. Lambrecht: ’Het grote verschil ligt volgens mij in de prognose van de controlegroep. In zowel de RECOVERY- als REMAP-CAP-studie kende die groep een zeer hoog sterftecijfer: 35% van de patiënten behandeld met de standaardbehandeling overleed. In ons land stierf slechts 15% van die groep. Ik kan enkel besluiten dat in ons land de zorg voor COVID-19-patiënten uitstekend verloopt. We onderzoeken nu wel nog of bepaalde patiënten uit de COV-AID-studie toch baat kunnen hebben bij een reumabehandeling.’