Waarom zou ik stalen laten opslaan in een biobank?
Mensen laten om uiteenlopende redenen stalen opslaan in een biobank:
- Wetenschappelijke vooruitgang: de stalen en de bijbehorende gegevens kunnen bijdragen aan wetenschappelijk onderzoek dat leidt tot nieuwe inzichten in ziekten, erfelijkheid en gezondheid. Je draagt dus je steentje bij aan de ontwikkeling van nieuwe diagnostische methoden en behandelingen en helpt daarmee de geneeskunde vooruit.
- Maatschappelijk belang: je levert een bijdrage aan grootschalige onderzoeksactiviteiten die de gezondheid van de samenleving kunnen verbeteren.
- Toekomstig onderzoek: je stalen en gegevens worden op een kwaliteitsvolle manier opgeslagen in de biobank. Zelfs als ze nu niet worden gebruikt, gebeurt dat in de toekomst misschien wel. Dat kan leiden tot onverwachte ontdekkingen en doorbraken.
- Persoonlijke gezondheid: het onderzoek dat wetenschappers uitvoeren met biobankgegevens kan bijdragen aan een beter begrip van erfelijke ziektes. Dat kan mensen helpen om meer te weten te komen over hun eigen gezondheid en risico’s. Let wel: individuele onderzoeksgegevens kunnen we meestal niet delen. Onderzoekers kunnen vaak wel een samenvatting van de resultaten van het onderzoeksproject aan de deelnemers bezorgen.
Je deelt je stalen altijd vrijwillig en na een gesprek met je arts.
Welk biologisch materiaal verzamelt de biobank?
Onder biologisch materiaal verstaan we alle menselijk lichaamsmateriaal dat verzameld wordt voor diagnostische of onderzoeksdoeleinden.
De biobank verzamelt onder andere stalen van:
- Vaste weefsels en organen (tanden, haren, huid, bot, lever, enz.)
- Gezonde en aangetaste weefsels (tumoren, ontstoken weefsels, enz.)
- Cellen
- Vloeibare stalen (bloed, urine, faeces, cerebrospinaal vocht, enz.)
Wat doet het team van de biobank?
De biobank van het UZ Gent bestaat uit drie laboranten. Zij zijn opgeleid in laboratoriumverwerking in het kader van biobankonderzoek, zoals:
- Verwerking van bloed: witte bloedcellen, plasma en serum isoleren
- Extractie van genetisch materiaal uit weefsels en bloed
- Invriezen van weefsels en cellen
Daarnaast houdt een datamanager toezicht op de paitëntengegevens die we verzamelen. Die gegevens worden veilig opgeslagen in een database.
De biobankmanager is verantwoordelijk voor het operationeel beheer van de biobank en wordt ondersteund door een staf- en beleidsadviseur menselijke lichaamsmaterialen.
Wie kan mijn stalen gebruiken?
De stalen in de biobank worden meestal gebruikt door de onderzoeker op wiens vraag ze werden afgenomen en bewaard, maar ook bedrijven of internationale onderzoeksgroepen kunnen een aanvraag indienen. We controleren altijd of de patiënt toestemming gaf voor het gebruik en vragen ook de goedkeuring van de Commissie voor medische ethiek van het ziekenhuis.
Hoe krijgen onderzoekers toegang tot mijn medische gegevens en lichaamsmateriaal?
Toegang tot lichaamsmateriaal en medische gegevens voor onderzoek wordt zorgvuldig gereguleerd om de privacy van de deelnemers te beschermen en te voldoen aan alle ethische richtlijnen. De precieze procedure varieert volgens het onderzoeksproject. Dit zijn de algemene stappen die we volgen als we onderzoekers toegang verlenen:
Goedkeuring door het Comité voor medische ethiek
Onderzoekers die toegang willen tot biologische stalen en de bijbehorende gegevens moeten hun onderzoeksplannen voorleggen aan het Comité voor medische ethiek. De commissie beoordeelt of het onderzoeksproject voldoet aan de ethische normen.
Een verzoek aan de biobank voor het opvragen van stalen en bijbehorende gegevens
Onderzoekers die interesse hebben om stalen en bijbehorende gegevens uit de biobank te gebruiken, dienen een formeel verzoek in bij de biobank manager. Het verzoek moet gedetailleerde informatie bevatten over het doel van het onderzoek, het beoogde gebruik van de stalen en de bijbehorende gegevens en de wetenschappelijke waarde van het onderzoeksproject.
Onderzoek door de biobank
De biobank manager en de medisch beheerder van de biobank beoordelen het verzoek van de onderzoeker. Als het verzoek wordt goedgekeurd, stellen we strikte voorwaarden om de privacy van de donoren te beschermen en het onderzoek ethisch verantwoord te laten verlopen.
Transfer van stalen en bijbehorende gegevens
Als het verzoek wordt goedgekeurd, bezorgen we de stalen en de bijbehorende gegevens aan de onderzoeker. De stalen worden op een kwaliteitsvolle manier getransporteerd en de privacy van de donoren wordt te allen tijde beschermd.
Wat met mijn privacy?
We beschermen het hele proces nauwgezet de privacy van de donoren. Identiteitsgegevens worden verwijderd of geanonimiseerd zodat de onderzoekers de stalen niet aan individuele personen kunnen linken. Hoe dat gebeurt varieert volgens de juridische, ethische en operationele context van de biobank en het onderzoek, maar de rechten en privacy van de donoren staan in alle gevallen voorop bij het verlenen van toegang tot medische gegevens en lichaamsmateriaal voor onderzoek.
Hier lees je meer over gegevensbescherming bij deelname aan wetenschappelijk onderzoek.
Kan ik mijn persoonlijke onderzoeksresultaten raadplegen?
Meestal is het niet mogelijk om persoonlijke onderzoekresultaten te raadplegen. De onderzoeksgroep kan op het einde van het onderzoek wel een samenvatting maken met de algemene resultaten.
Soms komen bevindingen aan het licht die van belang kunnen zijn voor de gezondheid van de deelnemers aan het onderzoek. Als er klinisch relevante resultaten komen uit het onderzoek met jouw lichaamsmateriaal, geeft de biobank dat onder bepaalde voorwaarden door aan je behandelend arts.
Wat als ik mijn stalen en gegevens niet langer wil laten bewaren in de biobank?
Er bestaan verschillende procedures om je gegevens en lichaamsmateriaal uit de biobank te laten verwijderen:
- Via de biobank: neem contact op met de beheerders van de biobank. Je vindt de contactgegevens op het toestemmingsformulier of kan mailen naar biobank@uzgent.be.
- Via je behandelend arts: spreek met je arts. Hij of zij volgt jouw vraag tot verwijdering verder op.
Hoe teken ik bezwaar aan tegen het gebruik van resten van mijn lichaamsmateriaal (residuair lichaamsmateriaal)?
Bij het gebruik van residuair materiaal geldt het vermoeden van toestemming. Dat betekent dat de onderzoeker ervan uitgaat dat de patiënt akkoord gaat met het gebruik tenzij hij dat expliciet weigert.
Je kan op elk moment bezwaar aantekenen tegen het gebruik van je lichaamsmateriaal en de bijbehorende gegevens. Dat doe je door contact op te nemen met de biobank.
Je kan je weigering ook doorgeven via je behandelend arts. Een weigering heeft geen invloed op je relatie met de arts of het ziekenhuis.